Decentralized là gì? Tại sao cần decentralized?
Trước khi hiểu Decentralized là gì, chúng ta cần điểm sơ qua về Centralized, mô hình mà chúng ta vừa mới và đã sống với nó.
Centralized đúng như ý nghĩa của nó là quyền lực tập trung vào một ngành. Dạng client-server. Ví như Google và Fb dù có phân tán server khắp thế giới (Distributed), lưu trữ trên Cloud (điện toán đám mây) thì một khi 2 cty này hủy bỏ một dịch vụ hay giải tán doanh nghiệp thì coi giống như mất hết mọi thứ của người dùng.
Nếu chúng ta đem 10 tỷ nộp vào một bank và sau đó dùng internet banking để nhìn thấy thì chúng ta thấy số lượng 10 tỷ trong tài khoản. Nên nhớ đây chỉ là con số do ngân hàng cấp, nắm tiền trong tay lúc này là ngân hàng, không hề trong tay chúng ta.
Khi chúng ta chuyển 10 tỷ đó cho một tài khoản khác, chỉ dễ dàng là bank dời con số này qua cho tài khoản nhận (nếu cùng ngân hàng), hoặc dời tiền qua ngân hàng khác (nhưng người nhận cũng chỉ là nhận con số).
Chuyện sẽ k có vấn đề gì nếu bank làm ăn tốt, nhưng nếu giả sử ngân hàng bị đóng cửa thì số 10 tỷ đó sẽ mất (cùng lắm chúng ta nhận lại được 75 triệu hoặc không có gì cả – đâu ai biết thật sự có đền bù được hay không). Hoặc hacker tấn công vào tất cả server của bank (như việc sân bay TSN vừa mới bị hacker tấn công sử dụng tê liệt nền tảng vào năm 2017).
DECENTRALIZED LÀ GÌ?
Decentralized trái lại với các vấn đề trên của Centralized, dùng online ngang hàng (P2P), quyền lực lúc này dân chủ, những người tham gia trong node có quyền lực như nhau (mining/miner/validator), được chia sẽ phần thưởng theo lý thuyết trò chơi (Game of Theory), hành sử theo một tập luật được quy định sẵn (fixed set of rules), đồng thuận (consensus).
Giả sử có một loại coin A nào đó được nắm giữ và giao dịch bởi 500.000 người, trong đó có 100.000 máy đào rãi rác khắp thế giới thì lúc này mỗi người có một ví chứa A (A wallet) riêng, đi cùng với 1 private key và địa chỉ ví (wallet address). Tự mình cai quản và bảo mật, như nắm tiền mặt trong túi, chuyện làm mất là do lỗi một mình.
Khi muốn chuyển tiền cho mọi người thì chỉ việc và ví cá nhân, nhập địa chỉ ví của người nhận vào (received wallet address) và gửi đi. Lúc này người chuyển và người nhận có thể đơn giản Nhìn vào transaction id (TxId) là biết số coin mình đang được chuyển hay chưa, đã qua các bước confirm hay chưa. Lúc này nền tảng máy đào sẽ chịu trách nhiệm việc confirm các giao dịch bằng thuật toán blockchain.
Tiến trình này do nền tảng mining sử dụng hoàn toàn tự động, k ai có thể can thiệp vào, kể cả trong trường hợp tại thời điểm nào đó 100.000 máy chỉ còn đúng 2 máy online làm việc thì giao dịch vẫn hoàn thành. Đương nhiên việc này càng khó xảy ra vì 100.000 máy đào rãi rác khắp toàn cầu, không ai chịu sự quản lý của ai, không có tại sao nào song song tắt máy hoặc bị hack cùng một lúc.
Tính bảo mật cũng chính là điểm này, giả sử blockchain A xây dựng coin A bị hacker tấn công vào 1 máy nào đó và sửa đổi (việc này sử dụng được nhưng cực khó và tốn nhiều chi phí về điện), ngay lập tức toàn bộ nền tảng 99.999 máy còn lại nhận ra sai, bằng chứng sự giả mạo (tamper-proof) và lập tức bác bỏ sửa đổi này. Đồng bộ hóa lại dữ liệu. Công trình hack xem như đổ sông đổ biển. Trừ khi hacker đủ sức tấn công 51% nền móng máy đào cũng 1 lúc, cùng 1 thời điểm. Trong ví dụ coin A này, hacker phải sửa đổi song song trên 51.000 máy đào rải rác khắp toàn cầu (trừ khi 51.000 máy này tụ hội vào 1 chổ, chuyện này chỉ xảy ra đối với mô ảnh Centralized như đề cập bên trên). Nguyên do blockchain không bị hack là bởi đặc tính này.
Giống như vậy có thể thấy nắm giữ và giao dịch crypto currency k không giống gì tiền mặt trao tay. Hoàn toàn loại bỏ nền tảng bank ra khỏi cuộc chơi. Chỉ có 2 người trong việc gửi và nhận mới biết địa chỉ ví đó là của ai, người ngoài đủ nội lực truy xuất giao dịch nhưng không biết ai là ai. như gợi ý TxId sau đây:
From: a0dc65ffca799873cbea0ac274015b9526505daaaed385155425f7337704883e
To: cbae093a5d04ee638b4b5735259a5ecc4021cee210ee842eaa6e79755cf1cf12
Bất kỳ ai cũng đủ sức xem được giao dịch này, truy xuất được các giao dịch trước đây của 2 địa chỉ ví này (minh bạch) nhưng chẳng hề biết ví này thuộc về ai (ẩn danh).
Tiền nằm trong ví của bạn thì bạn có thể truy suất được từ bất kỳ đâu trên toàn cầu, nếu bạn sử dụng ví online/offline và biết mẹo tạo và nắm giữ private key thì dù cho dịch vụ ví bạn vừa mới sử dụng nó có sập (hoặc thiết bị của bạn bị mất, hư) thì tiền bạn cũng không mất. Bạn dùng một dịch vụ khác/mua thiết bị không giống và dùng private key đi thẳng vào account của bạn. Tiền nằm trong nền móng blockchain network, nó không mất đi, chỉ là rất nhiều người bị mất private key nên luôn luôn k truy suất được nữa.
BLOCKCHAIN LÀ GÌ?
K khó để Google là thấy khái niệm blockchain là cuốn sổ cái điện tử (ledger). Ở phương diện này mình k lý giải vì đã có nhiều nguồn. Mà sẽ nói chủ đề sâu hơn tí về nền móng công nghệ của nó.
Blockchain là sự kết hợp 3 hệ thống có sẵn từ lâu:
01. lĩnh vực mật mã học (Cryptography).
Đây là ngành nghề có từ thời cổ đại cho đến tận thời hiện đại, khi con người cần mã hóa những thông tin để truyền đi mà k bị bên thứ ba bắt được và đọc được. Nếu bạn nào còn tò mò muốn biết thì nghiên cứu mã hóa đối xứng (Symmetric), mã hóa bất đối xứng (Asymmetric) và hàm băm (Hash function), số nonce và extra nonce.
Các blockchain ngày nay dùng thuật toán mã hóa SHA256 (thuật toán này do NSA – cơ quan an ninh nội địa Mỹ – National Security Agency tạo ra).
Gợi ý tất cả bài viết trước của mình cho nhóm tại đây có 2779 ký tựhttps://www.facebook.com/groups/QuanTrivaKhoiNghiep/permalink/2069753356577035 sau khi được mã hóa bằng SHA256 thì chỉ còn đoạn mã ngắn 6a1ff8769a4ce6d0096cacf870d14c1c87c3473139919d3cbf07ac80b1d02a84 chỉ với 64 ký tự.
Và chỉ cần một chút sửa đổi nhỏ là xóa dấu chấm loại cuối cùng. kết quả đoạn mã sẽ hoàn toàn không giống biệt cedf33e4f98e52efade7a4b16bbaee257ef9946e7dfcd9c4b0868f6044146825 và đây chính là tamper-proof (bằng chứng về sự giả mạo).
Kể cả nội dung có lên đến hàng GB thì mã hóa luôn luôn chỉ còn 64 ký tự mà thôi. Đó là lý do vì sao mà mỗi node có 1 bản copy của Ledger của Bitcoin blockchain nhưng luôn luôn k lo bị tràn dung lượng sau 10 năm tồn tại.
02. mạng ngang hàng thuần (Purely P2P network).
Ai chuyên down phim từ BitTorrentchắc hiểu P2P là gì.
Các node trong network vừa là client vừa là server và có một bản copy của Ledger (Shared Ledger).
03. Lý thuyết trò chơi (Game of Theory).
Đây là ngành toàn bộ mọi người nên tìm hiểu, vì nó vận dụng trong rất nhiều ngành từ kinh doanh cho đến chính trị. vừa mới có vài cuốn được xuất bản trong nước.
Các node trong P2P network sẽ xác thực các giao dịch theo sự đồng thuận (consensus) và theo 1 trong 2 loại cơ chế khuyến khích kinh tế của lý tuyết trò chơi, PoW (proof-of-work) hoặc PoS (proof-of-stake). sử dụng đúng được thưởng, làm sai bị phạt.
BLOCKCHAIN làm ĐƯỢC GÌ?
Đừng lầm tưởng blockchain chỉ là tạo ra coin/token. Blockchain là công nghệ toàn cầu. Vì sao?
01. Đăng ký quyền sở hữu
– thống trị thẻ căn cước (National ID), Passport.
– Bằng cấp chứng chỉ.
– Quyền tác giả (sách, bài hát…)
– Chủ quyền bất động sản.
– Giấy tải ký kết hôn.
– Chủ quyền loại tài sản nào đó (xe).
ví dụ một trường ĐH cấp bằng và sử dụng mã blockchain để cai quản thì k ai đủ sức nhái bằng cấp được nữa, chỉ cần show đoạn mã truy suất xem người đó có bằng cấp đó do trường đó cấp là được. Bất kỳ ai có đoạn mã đều đủ sức rà soát được thật giả.
02. Chuyển quyền sở hữu
– Nền móng thanh toán (payment).
– Truy suất nguồn nguồn nông sản (Provenance).
– quản lý chuỗi cung ứng (supply chain).
03. Smart contract.
Với blockchain ethereum, smart contract ra đời và ràng buộc giữa 2 bên khi giao dịch với nhau (tùy theo được code ntn, có quy định rõ ràng trách nhiệm các bên hay không). Smart contract một khi được mang lên blockchain network là không thể sửa đổi được nữa.
gợi ý A mua xe từ B. B sẽ gởi mã chuyển chủ quyền xe cũng như mã click hoạt xe, địa điểm để xe vào smart contract. A chuyển đúng số tài nguyên thỏa thuận vào smart contract. Khi các node blockchain confirm giao dịch là đúng. Smart contract sẽ chuyển tiền vào ví cho B, A sẽ nhận được các thông tin chuyển quyền sở hữu xe, mã click hoạt xe, địa điểm get xe. Lúc nãy blockchain đang ghi nhận A là chủ mới của chiếc xe.
all giao dịch hoàn toàn k cần đến bên môi giới bán xe làm trung gian, cơ quan làm công chứng giấy tờ xe, ngân hàng… Nếu giao dịch k đúng, sẽ k confirm và smart contract nhả lại tiền về A, xe về B.
như vậy so với những lĩnh vực xuất nhập khẩu, smart contract hoàn toàn loại bỏ quy trình xây dựng L/C và tuyệt đối an toàn. Người xuất k cần lo người nhập quịt tiền, người nhập cũng k cần lo lắng tiền trao mà cháo k múc.
ứng dụng vào kinh doanh online, khi người mua chuyển tiền vào smart contract, nếu giao dịch được hoàn thành thì tiền sẽ chuyển cho người bán, nếu k sẽ hủy giao dịch, chuyển lại cho người mua.
Nguồn: Ngoc Le